Siulersuisut pingaarnersiuinerannut tunuliaqutit
Nunani mikinerusuni Kalaallit Nunaattut ittuni kisitsisitigut paasissutissiinerit akisungaatsiarput. Innuttaasut ikitsut aallaavigalugit kisitsisitigut paasissutissat suliarineqartaraluartut kisitsisitigut paasissutissaliornermi aningaasartuutit innuttaasut amerlassusaat tunngavigalugu ikilisinneqarsinnanngillat. Immikkoortunik kisitsisitigut paasissutissanik Naatsorsueqqissaartarfimmi siulersuisut tulleriinnilersuissagaangata immikkoortut kisitsisitigut paasissutissat sukumiisumik tulleriinnilersornissaat pisariaqarpoq.
Datanik tunngavissaqartillugu kiisalu kisitsisitigut paasissutissat nutaat aallartinnissaannut aningaasatigut sulisoqarnikkullu atugassaqaraangat nalilersuivinnerit imaluunniit atugarissaarnermut ilassutitut takussutissat pinnagit assersuutigalugu ilinniaqqinnerit, pisiat tunisallu oqimaaqatigiinnerat, meeqqat angerlarsimaffiit avataanni inissitat inissiallu pillugit tunngaviusumik kisitsisitigut paasissutissat annertusinissaat Naatsorsueqqissaartarfiup ukiuni aggersuni salliutinniarpai.
Siulersuisut pingaarnersiuineranni immikkoortunik nutaanik ilassutaasunilluunniit kisitisitigut paasissutissaliornissamik kissaateqarfiusuni kisitsisitigut paasissutissanik nutaanik pilersitsiffiusinnaasuni nalunaarsuinerit pigineqareernersut nalinginnaasumik aallaaviusarpoq. Nalunaarsuinerit IT-milu atortut pioreersut aallaavigineqarsinnaanngikkaangata kisitisitigut paasissutissanut nutaanut aallaaviusussanik peqalernissamut ukiut arlalissuit ingerlasinnaasarput.
Ukiuni tulliuttuni qaninnerni ineriartornerit
Ukiuni kingullerni ukiulluunniit aggersut arlallit ingerlaneranni kisitsisitigut paasissutissat saqqummersitassatut pilersaarutinut ilanngunneqarnissaat siunertaralugu immikkoortuni ataani allaaserineqartuni ineriartornerit siulersuisut tulleriinnilersorpaat. Allaaserinninnermi ukiunut arlalinnut ineriartortitsinermi suliniutit arlallit siulersuisut isumaliutiginikuussaat sulili naammassineqarsinnaasimanngitsut aamma ilanngunneqarput.
Maannakkut aningaasaliissutaasut iluanni maannakkullu sulisoqarneq tunngavigalu ineriartortitsinermi suliniutit tamarmik ingerlanneqarsinnaannginnerat eqqumaffigissallugu pingaaruteqarpoq, tak. ataani immikkoortut 5 aamma 7.
2017-imi Naatsorsueqqissaartarfiup suliarisartagaa, pisortat aningaasaqarnerat annertusineqassaaq tassunga selskabit ilanngunneqassammata.
Maanna suliarineqartarpoq pisortat aningaasaqarnerat aamma kiffartuussinerat kisimik saqqummiunneqartarput. Selskabit ilaannginnerat pissutaalluni pisortatigoortumik inissiat, mittarfiit, nukissiorfiit allallu ilaanngunneqarneq kisitsisitigut paasissutissanut ajorput. Pisortat aningaasaqarnerannik aamma sullissinerannik sinneqartoorutit pillugit kukkulluni isumaqartoqarat, piviusumik pisortat aningaasaqarnerat ajunnginnerujussuarmik inissisimassaaq. Pisortat selskabiutaanik ilanngussineq pisortat aningaasaqarnerannik tamakkiinerusumik takutitsissaaq.
Danmark Statistikkimi ilisimatusartunut periarfissaq atorlugu Naatsorsueqqissaartarfik paasissutissanik kalaallinut Danmarkimiittunut tunngasunik assigiinngitsunik pissarsisinnaanngorpoq. Taamaasilluni tabelinik kisitsisaataasivimmut suliaqarsinnaalerpoq ukununnga tunngasunik; ilinniarsimassuseq, sulineq, suliffinnut attuumassuteqarneq, isertitat allallu.
Kalaallit Danmarkimiittut pillugit kisitsisitigut paasissutissat assigiinngitsut amerlasuut 2017-imi saqqummersinneqarnissaat pilersaarutaavoq. Tamatuma kingorna PX-filinngorlugit kisitsisaataasivimmiittut nutarterneqartalernissaat pillugit Danmark Statistikki isumaqatigiissuteqarfigineqassaaq.
Ilinniarneq pillugu kisitsisitigut paasissutissat
Ilinniarneq pillugu kisitsisitigut paasissutissat, kalaallit Danmarkimi ilinniarsimasut Kalaallit Nunaannut uteqqittarnerannik paasissutissanik, annertusineqarnissaat pilersaarutigineqarpoq. Ilinniareernerup kingorna ukiut 1, 2, 3 – qaangiunnerini qassit Kalaallit Nunaannut utertarpat.
Inuussutissarsiutinit ilinniarfinnit lærlingit paasissutissiornissaat aamma pilersaarutaavoq, ilinniarfinnut sumiiffinnullu immikkoortillugit.
Pisortat aningaasarsisitsisarnerat
Inatsisartut upernaakkut ataatsimiinneranni 2017-imi isumaginninnikkut tunniuttakkanut atorneqartussap, nalip procentinngorlugu naleqqussarnissaanik siunnersuut sammineqarpoq.
Naleqqussaanissamut tunngavigineqarsinnaassaaq, Naatsorsueqqissaartarfimmit pirsotat aningaasarsisitsisarnerat suliarineqassappat. Siunnersuut Naatsorsueqqissaartarfimmit 2018-imi 225.000 kr.-inik aamma 2019-imi 175.000 kr.-inik saniatigut aningaasartuutigineqassasutut naatsorsuutigineqarpoq.
Maanna Naatsorsueqqissaartarfimmit pissarsiarineqartartunit pisortat aningaasarsisitsisarnerannut paasissutissanik pitsaanerusunik tunngaveqartariaqarpoq, kisitsisitigut paasissutissat pitsaasut suliarineqassappata.
Inuussutissarsiutit aaqqissuussaanerat
Inuussutissarsiutit ineriartornerat aamma aaqqissuussaanerat pillugu ataatsimut aningaasaqarnermik aamma suliffeqarnermut tunngasunik nassuiaasiaateqarneq, Inuussutissarsiutit aaqqissuussaanerannik saqqummersitsinerup siunertaraa.
Naatsorsueqqissaartarfimmit naliliiffigineqarpoq Inuussutissarsiutit aaqqisssuussaanerannut suliffeqarfiit ilanngunneqartartut sorliussanersut eqqarsaatigalugit itisilernerullugu misissoneqassasut. Inuussutissarsiutit aaqqissuussaanerannit suliffeqarfiit suuneri (assersuutigalugu aalisartuaqqat), sunik suliaqartuuneri (isertitaasa minnerpaaffissaat) aamma nittarsaassinermut tunngasut pisortaqarfiillu ilagineraat (Visit Greenland, Katuaq allarpassuillu)
Inuussutissarsiutit aaqqissuussaanerannik iluarsaassinermi Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini suliffeqarfiit immikkoortiterneri aallaavigineqassapput.
Nunani allani innuttaasut ukiuni kingullerni amerliartornerat kinguneqarpoq nunami sumi inuunerit nunamilu sorlermi inuttaasut ilisarnaataasa ilaasa allaaserinissaannut atugassanik nalornissutit amerliartornerannik. Norgemi nunasisut kikkuunerisa nassuisaasiornissaannut periuseq 1994-imiilli atorneqartoq pillugu Norgemi naatsorsueqqissaartarfik Naatsorsueqqissaartarfiup oqaloqatiginikuuaa. Danmarkimi nunasisut kikkuunerinik nassuiaasiortarnerup akerlianik Norgemi taamaallaat sumi inuuneq pillugu paasissutissat atorneqartarput aammalu inuit nunami sorlermi innuttaanerat, angajoqqaaqarnerat aanaqarnerat aataqarnerallu atorneqartarani. Norgemi naatsorsueriaaseq Kalaallit Nunaannut naleqqulluarpoq, tassa naalagaaffeqatigiinnermi inuit nunani assigiinngitsuneersut immikkoortinneqarsinnaammata.
Nunasisut innuttaasut Norgemisut immikkoortillugit kisitsisitigut paasissutissaliornissaq Naatsorsueqqissaartarfiup pilersaarutigaa.
Inunnik isumaginninnermi pisortat ikiorsiissutaat tapiissutaallu
Inuit atugaat pillugit kisitsisitigut paasissutissani atuuttumi kommunit ataatsimut nalunaarsuianni Winformatikimi inuit pillugit nalunaarsuinerit Naatsorsueqqissaartarfiup tigusarpai.Aammattaaq pisortat akissarsianik nalunaarsuiviannit Winformatikimilu suliaqarfiit pillugit nalunaarsuivimmit inunnik isumaginninnermi akilerneqartartut pillugit paasissutissanik annertunerusunik Naatsorsueqqissaartarfik ukiuni kingullerni pissarsisinnaalernikuuvoq.
Inoqutigiit ilaqutariillu isiginiarneqarnerannut tunngavilersuut tassaavoq assersuutigalugu inoqutigiinni inuit ataasiakkaat pinnagit inoqutigiinnut pisortat boligsikringinik pisortallu ikiorsiissutaannik pisortat ilaatigut ikiorsiissuteqartarnerat.
Meeqqat angerlarsimaffiup avataani inissinneqartut
Meeqqat angerlarsimaffiup avataani inissinneqartut pillugit kisitsisitigut paasissutissaliornissaq siunertaavoq. Kommunit paaqqinnittarfinnut angajoqqaarsianalllu akiliutigisartagaat aallaaviussapput. Aammattaaq Namminersorlutik Oqartussat inissiisarfiutaanut inissinneqarsimasut pillugit paasissutissat atorneqassapput.
Meeqqanik inuusuttunillu sullissinermi aningaasatigut paasissutissat kisiisa Naatsorsueqqissaartarfiup maannakkut pissarsiarisinnaavai. Aningaasat pillugit paasissutissat siunissaq sivisunerusoq eqqarsaatigalugu paasissutissanik naleqquttunik allanik ilaneqartariaqarput, assersuutigalugu inissiinernut pissutaasut.
Innarluutillit Kalaallit Nunaanni Kalaallillu Nunaata avataani paaqqinnittarfinnut inissineqartut pillugit kisitsisitigut paasissutissanik Naatsorsueqqissaartarfik suliaqarniarpoq. Inaarluutillit Namminersorlutik Oqartussat paaqqinnittarfinnut akiliutaat aamma innarluutillit Namminersornerullutik Oqartussat paaqqinnittarfiini inissinneqartartut pillugit kommunit akiliutaannit Namminersorlutik Oqartussat isertitaannik naatsorsuinerit aallaaviussapput.
Paaqqinnittarfinnut inissiinernik kisitsisitigut paasissutissat inunnik annertuumik innarluutilinnik kommunit nalunaarsugaannit paasissutissanik ilaneqassapput, taamaalilluni naatsorsueqqissaarnerni aamma innarluutillit angerlarsimaffinni najugaqartut ilanngunneqarniassammata.
Aningaasaqarnikkut pissutsit pillugit kisitsisitigut paasissutissat
Aningaasaqarnikkut pissutsit pillugit paasissutissat kisitsisaataasiviup kvartalikkaarlugu nutarterneqartarput. Pisiniarfiit kaaviiaartitaat, nassiussat amerlassusaat, aningaaserivinni ilaqqaakkat taarsigassarsiallu, realkreditinit taarsigassarsiat, eqqussinermi akitsuutit/naqissusiinikkut akitsuutit aamma akileraarutit akilerneqartut, sanaartornermut iluarsaasissinernillu aningaasaateqarfimmi atukkat, nunap karsiata aningaasanik tigoriaannaateqarneranik naatsorsuinerit pillugit paasissutissat avammut saqqummiunneqartarput. Kingusinnerusukkut taakku ilaneqarniarput ukuninnga; assersuutigalugu kreditkortinik atuinernik, suliffeerunnermi ikiorsiissutit aamma suliffeqarfinnik aallartitsinerit /matusinerit.
Avammut tunisat eqqussukkallu nalingisa oqimaaqatigiissinnerat
Kalaallit Nunaanni avammut tunisat eqqussallu nalingisa oqimaaqatigiissinnerat pillugit ingerlaavartumik kisitsisitigut paasissutissiisarnissamut periarfissanik aallaqqaasiilluni nalilersuineq Danmarks Statistik aamma Nationalbanki suleqatigalugit 2013-imi 2016-imilu ingerlanneqarpoq. Siunnersortinik eqqortunik piginnaasalinnik Danmark Statistik Naatsorsueqqissaartarfillu sulisussaaleqimmata sulineq ilaatigut killeqarsinnaasarpoq. 2017-imi avammut tunisat eqqussukkallu nalinginik paasissutissanik siullermeerluni saqqummersitsisoqarnissaa naatsorsuutigineqarpoq.
Suliffissarsiortut naatsorsornissaannut atatillugu ajornartorsiut tassaavoq ”naqitsinissamut” piumasaqaatit eqqarsaatigalugit kommunit assigiinngiiaartunik allaanngorartunillu periuseqartarnerat. Sulianik suliarinnittartunut ilitsersuutit pitsanngortinnissaat siunertarlugu kommunillu ataasiakkaat periusaannik malinnaanissaq misissuisarnissarlu qulakkeerniarlugit Naatsorsueqqissaartarfiup kommunit aamma Inuussutissarsiornermut Suliffeqarnermullu Naalakkersuisoqarfik oqaloqatiginiarpai.
Kommunit assigiiaarnerusumik nalunaarsuisalernissaat anguniarlugu, suliffissarsiortut aamma isumaginninnermit isertitat ataatsimoortinneqartalersinnaalernissaat Naatsorsueqqissaartarfimmit msissorneqarniarpoq.
Sulisoqarfinni isumalluutinik naatsorsuineq
Ilinniartut inaanni inunnillu isumaginninnermi inissat pillugit paasissutissat katersorneri Naatsorsueqqissaartarfiup aallartinnikuuaa, kingusinnerusukkut taakkununnga tunngasunik saqqummersitsisalerniarluni. Missingerneqarpoq nutaanik sanaartornerit aamma sulisoqarfinni allilerinerit tamarmik pisortat missingersuutaanni naatsorsuutaannilu ersimmata nalunaarsuivik pilersinneqareerpat Naatsorsueqqissaartarfimmi nalunaarsuivik nutarterneqartarsinnaassasoq.
Ilaatigut EU-mit tapiissutit aallaavigalugit ukiuni kingullerni ilinniartitaanermi suliniutit kinguneqarput ISCED-ip naatsorsuinerani nalunaarsorneqanngitsunik sivikinnerusumik suliffeqarnermi ilinniarnernik kisitsisitigut paasissutissaliornissaq annertusiartortumik ujartuisoqarneranik. Suliffeqarnermut ilinniarnerit pillugit kisitsisitigut paasissutissat Naatsorsueqqissaartarfiup siunissami ilusilersorniarsarissavai.
Sivikitsumik ilinniarnerit taakku nalunaarsornissaannut IT-mi nalunaarsuiffik (IT-reg.) Namminersorlutik Oqartussat ineriartortinnikuuaat. Naliliisoqarallarpoq nalunaarsukkat kisitsisitigut paasissutissaliornermut aallaaviginissaannut tamakiisuunngitsut nammattumillu assigiiaanngitsut.
Inissiat sanaartornerlu
Nuna tamakkerlugu naatsorsuutit immikkoortuni arlalini pitsanngorsarnissaat suliniutigineqarpoq. Sanngeequtit annertunerit tassaapput sanaartornernut aningaasaliissutit (kvadratmeterit qassit sanaartorneqarnersut qanorlu akeqarnersut kiisalu kvadratmeterit qassit atorunnaarnersut) aamma inissianik atuineq (inissiat kvadratmeterit qanoq annertutigisut pigineqarnersut aamma inissianut kvadratmeterimut ataatsimut aningaasartuutit qanoq annertutiginersut).
Inissiaqarneq immikkut soqutiginaateqarpoq, tassa innuttaasut inissiani atugaat pillugit paasissutissat siunissami sanaartornissanut aningaasaliisoqarnissaanut atatillugu annertuumik tapersiissammata. Naatsorsueqqissaartarfik sanaartukkat allattorsimaffianik tunngaviusumik paasissutissanik programmip ataani pilersitsiniartunut peqataavoq.
Sulisut nunanit allaneersut
Sulisut nunanit avannarlerneersuunngitsut Kalaallit Nunaanni sulisinnaanerat Danmarkimi Udlændingestyrelsen-ip ullumikkut akuerisussaavai. Udlændingestyrelsen-imi nalunaarsukkat tunngavigalugit sulisunik nunanit avannarlerneersuunngitsunik inuussutissarsiutit immikkoortuinut agguarlugit naatsorsuisoqarsinnaavoq.
Sulisut aamma akissarsiat pillugit kisitsisitigut paasissutissat
Pisortani suliffeqarfinnilu pisortat pigisaanni akissarsiat qaffasissusaasa akissarsiallu ineriartornerisa naatsorsorneqarnissaat Aningaasaqarnermut Akileraartarnermullu Naalakkersuisoqarfiup kiisalu Aningaasaqarnermut Sulisoqarnermullu Aqutsiveqarfiup kissaatigaat. Atorfinni sanilliunneqarsinnaasuni qaffasissutsit ineriartornerlu sanilliunneqarsinnaasariaqarput. Aammattaaq pisortani sulisut pillugit kisitsisitigut paasissutissat sulisut qanoq sivisutigisumik sulisimanerannik naatsorsuinernik ilaneqarnissaat kissaatigineqarpoq.
Pisortat aningaasarsisitsisarnerannut pilersaarut assigalugu maanna Naatsorsueqqissaartarfimmit pissarsiarineqartartunit pisortat aningaasarsisitsisarnerannut paasissutissanik pitsaanerusunik tunngaveqartariaqarpoq, kisitsisitigut paasissutissat pitsaasut suliarineqassappata.
2016-imi Naatsorsueqqissaatarfik Royal Greenland, GE, SIK KANUKOKA, Aningaasaqarnermut, Akileraartarnermullu Naalakkersuisoqarfik kiisalu Inuussutissarsiornermut, Suliffeqarnermut, Niuernermut Nukissiuuteqarnermullu Naalakkersuisoqarfik suleqatigaluit suliniummut peqataavoq. Suliniummi, ingammik aalisarmut attuumassutilinnik suliaqartut eqqarsaatigalugit, pisortat tapiissutigisartagaat, nuussinikkut isertitat sulinermilu isertitat ersersinniarneqarput. 2017-imi suliniut aningaassaliiffigineqaqqinnissaa naatsorsuutigineqarpoq, suliffeqarfiillu aallat misissuiffigineqarnissaat aamma ilimagineqarluni.
Naatsorsueqqissaartarfimmit siunissami aningaasarsisitsisarneq pillugu kisitsisitigut paasissutissaliortarnissamut atorluarneqarsinnaaneranik naliliisoqarpoq. Suliniutip siunissami atorneqarsinnaanissaanut pisariaqarpoq suliffeqarfiit naligiisitaanermik, suliffinnik misiliisunik praktikertunillu inatsisitigut pituttugaasunit paasissutissanik assingusunik katersisartussat suleqatigisarnissaat piviusunngortinneqarpat.
Nuna tamakkerlugu naatsorsuutit
Nuna tamakkerlugu naatsorsuutit marloqiusanngorlugit suliarineqartarput. Inaarutaasumik kisitsisit naatsorneqarnerat ukiumi pineqartumi nioqqutissat oqimaaqatigiissillugit ukiup affaani siullermi pisarpoq. Assersuutigalugu 2014-imut inaarutaasumik kisitsisit naatsorsorneqarnerat 2017-imi pissaaq. Kisitsisaagallartut naatsorsorneqarnerat ukiup affaata aappaani pisarpoq, tassani 2015-imut 2016-imullu kisitsisaagallartut 2017-imi naatsorsorneqassallutik. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutit immikkoortuat taanna nuna tamakkerlugu naatsorsuutinik ingerlatsineruvoq nalinginnaasoq.
Nuna tamakkerlugu naatsorsuutini ineriartortitsinermut suliniut pingaarneq nalinginnaasumik ingerlatsinermik suliaqarnerup avataaniittut tassaavoq GER-ip atorunnaarneranut atatillugu CVR-imut ikaarsaariarnermi inuussutissarsiutit immikkoortuinik nutaamik taaguusersuineq.
Avammut tunisat eqqussallu nalinginik nutaamik oqimaaqatigiissitsinissamut periarfissat pillugit aallarnisaataasumik nalilersuinerit aallaavigalugit ersarippoq avammut tunisat eqqussallu nalinginik nutaamik oqimaaqatigiissitsineq nuna tamakkerlugu naatsorsuutit ilaat nutarternissaannik pisariaqartitsinermik kinguneqassaaq. Nuna tamakkerlugu naatsorsuutinik pinngaarnertut kukkunersuineq avammut tunisat eqqussallu nalinginik oqimaaqatigiissitsineq nutaaq atorneqalerpat pissaaq, tassani inuussutissarsiutit immikkoortuinik taaguusersuineq ukiorlu tunngavik nutaaq ataatsikkut ilanngunneqassapput.